Mương vườn không tiếng nước chảy
A garden ditch, no sound of flowing water Chó lơ ngơ cào móng mặt sân khô
An inattentive dog claws at the dry yard Một kén sâu rơi làm nắng rùng mình
A cocoon drops causing the sunlight to tremble
Ngạch cửa nhà ông già chỉ còn mình tôi bước qua làm khách
The threshold of the old man's house, I'm the only one left to pass over as a guest Người kia đã thõng tay dong tro về biển
Someone's hands dangle to guide the ashes back to the sea Trà chiều mặn
A rich evening tea Một già một trẻ gặm nhớ thay cho bánh
One of us old, one young, nibbling at memories instead of biscuits Nhớ cũng mặn hay mặn đã ướp nhớ tươi?
Is memory rich or has this richness brought aroma to memories afresh? Lần cuối về thăm, bạn nói thần chết còn lâu mới rượt kịp tôi Last time you visited, friend, you said that it would be along time before the reaper would catch up to me Tay phản bội lại lời, lật bật run làm cốc trà sánh nước His hands betrayed these words, their shaking caused histea to spill from the cup Chân phản bội chân, dúi dụi vấp vào nhau His legs betrayed each other, knocking together
Người già so vai
Old man, shoulders thin cái lạnh chiều nay như mót của ba mùa trước
it's like the cold this evening was gleaned from three seasons back môi run
trembling lips run cả những thầm thì
trembling even in a whisper Tàn thuốc lá lẩy bẩy buông vào vạt áo vốn đã nhiều chỗ cháy
Cigarette ashes quiver, released into shirt flaps already burned in many places Cõi ấy người thứ ba có biết buồn đây đang ngồi với buồn này
In that realm does a third person know this sadness sits here with that sadness
Hay người đang ngồi một trong bốn chiếc ghế trống quanh đây
Or someone's sitting in one of the four empty chairs around here Lá cào xước gió hay chính người lên tiếng?
Leaves scratch in the wind, or is it him making a sound? rót một tách trà đã nguội
pouring down a cup of tea cooled down như chưa từng khói
like it never had steam mời hư không cạn mặn cùng tôi
inviting emptiness to drain its flavor with me
Tôi nghĩ rằng ông già đã bị góa vợ, nhưng hồn của người vợ ấy có mặt trong bài thơ. Ông này đã đến đoạn đường cuối đời ông mà sống một mình với kỷ niệm. Ông đang đợi ngày đi theo vợ.
Điều quan trọng của bài thơ này là tình cảm của người viết / người kể chuyện này. Thương ông và muốn mua một chút vui uống trà cùng nhau. Tất nhiên phải nói đây lả một cảnh buồn - xem ông yếu như thế và đang buồn liên miên. Nhưng đây cũng là dịp để nghĩ đến đời người, nghĩ đến ý nghĩa của đời người.
Xem ông là như "một tách trà đã nguôi / như chưa từng khỏi" - là khó nhớ đến thời ông chưa nguôi, thời ông còn nhựa sống. Người viết thơ như đồng cảm mà cũng muốn tới gần sự "hư không." Có lẽ người ấy "mời hư không" để cho ông nương tựa trong những phút tách trà đời đang "cạn mặn."
"Một kén sâu rơi." Có phải con bướm đã bay lên bỏ kén sâu tiêu biểu cho sự giải thoát. Kén sâu rơi là xác tan để lại.
nguồn: Vietnam Part II, 1969 (Richard Coogan Film) từ 15th Engineer Battalion (Combat) Collection (15th Engineer Battalion (Combat) Association), Vietnam Center and Archive.
Các ảnh này chụp từ một phim câm 8mm quay trong một bốt Mỹ. Ở Mỹ phim nghiệp dư kiểu này gọi là home movie. Phim này kéo dài độ 15 phút. Đoạn phim có các ban nhạc rất ngắn - từ lúc 7:20 đến 8:20 và từ lúc 9:30 đến 12:00. Vì chất lượng kém thì rất khó xác định các khuôn mặt ở trên. Hai ban nhạc này đều có nữ ca sĩ và vũ nữ.
Với tôi, cảm tưởng về quê hương là mặt đất này - mặt đất thân thương, đầy đủ buồn vui - chứ không dừng lại ở một đất nước, tỉnh, huyện nào bất kỳ. Cứ mỗi lần nhìn lại bức ảnh chụp Trái đất vào năm 1969 từ Mặt trăng là lòng tôi xúc động. Tôi nhìn, tôi sống trong thiên nhiên và vũ trụ. Tôi cảm tưởng tôi không thuộc về một nước nào cụ thể cả.
Hỏi tôi về lời khuyên cho người trẻ làm khoa học? Tôi không phải dạng người muốn đứng trên mọi người để chỉ dạy. Buộc tôi phải khuyên thì cho tôi tâm sự với nhau chân thành như: có lẽ nên lao vào lĩnh vực mình yêu thích bằng sự trong sáng; làm hết mình, đừng toan tính hay mưu cầu quá nhiều thứ trên cuộc đời này, và ở đó luôn phải nghĩ đến cái tinh thần mặc khải cao cả của Phật giáo, cái đức độ với tha nhân, đồng loại và các loài khác nữa trong công việc của mình.
Mình hạnh phúc thì cũng để cho người khác hạnh phúc; yêu hạnh phúc của mình thì cũng tôn trọng hạnh phúc của người.
For me, my perception of a homeland is the earth - beloved earth full of sadness and happiness - it doesn't end with any country, province, or district. Every time I look at the photograph of Earth taken in 1969 from the Moon I feel moved. I see that I live in nature and the universe. I perceive that I don't belong to any specific country at all.
You ask me for advice for young scientists? I'm not somebody who wants to stand above everyone to give instructions. If you force me to give advice then allow me to sincerely confide: perhaps you need to throw yourself into a field that you love most purely; work with all your heart, don't calculate or scheme about too many things in this life, and it's there that you must think of the elevated spiritual revelation of Buddhist, be virtuous and generous with others, our fellow creatures and other species as well, in our work.
If we're happy then we allow others to be happy; if we love our happiness then we respect the happiness of others.
- During the late 1960s and early 1970s when our troops had openly gone South and were "going forward so that complete victory surely must be ours," and were in every way "fighting so the Americans scram, their puppets fall" by any means, my branch of music publishing advocated reprinting a few volumes by elder composers to "impress" Southern artists. I directly edited and worked with Lưu Hữu Phước, Văn Cao, and Đỗ Nhuận... But it happened that not a few individuals "in authority" directly opposed this when they saw that we submitted for review some songs written before 1945 of these elders! And in the end there were instructions from the Propaganda and Eduction board: "pack in the years when the composers wrote to serve the revolution!". Even printing photos or not, the maximum level of quantity of manuscripts "selected" all had clear regulations.
Up until the time that the manuscript was engraved, there was still a meeting to discuss whether the Lưu Hữu Phước collection should or should not have the cover title "Under the Glorious Flag"? because the majority of songs by Phước were from "before the revolution" and a few notables with authority pointed out "Songs like Bạch Đằng Giang, Chi Lăng, and even the "Call To Youth"--that's the "Students March" that aimed to serve Ducouroy's Movement (the French Governor General)!?
Right up to recently...after a time of "relaxed leadership," of anything anyone wants to write, draw, wants to arrange, shovel, copy freely of each others, just as long as it does not speak of politics making one feel like everyone is returning to the banner of "I'm the only one who's right" through a number of activities that are fairly inept, rash or ridiculous in the field whether to give or not give to the people whatever kind of spiritual fare! Typical is the continuous "someone" who emits the orders to revoke, withdraw permission papers, forbid the circulation of books like "Pimpled Faced Assassin" "At the Halfway Point Looking Down on the Crowd" and most childishly the affair of giving then not giving, revoking permission papers then granting permission papers to the American singer of Chăm and Việt origins, Chế Linh. The newspapers brought news of this reeducated prisoner who escaped over the border to Canada: after 30 years, with dignity he returned to re-meet his countrymen of the age of 70 on a large scale never seen. The performance venue: The National Conference Center with 3,000 seats not one empty. Ticket prices at a record 500,000 to 4,000,000 Vietnamese Đồng. Even so it still couldn't satisfy his admirers. So that on October 21 there would be another night by request.
So, I don't know who's pushing this foolishness, who's envious of money, of talent, of "musical prestige," has been outdone by Chế Linh in everything... so that Mr. Hanoi Culture Office immediately brings forth an order requiring no reflection "suspend the performance" because "the advertising does have the correct subject," or "there were a few songs that don't exist on the list giving permission to sing"(!?)
I still haven't stopped laughing at the rash, pretentious, undisciplined justification that it's up to us to issue papers for people to be able to listen, to sing whatever work that in fact they still remain up until today in spite of everything, then... "someone" writes articles pointing their pitchforks for blame at... The Organizers, then turns around and clears Chế Linh who has committed no crime! (Probably this is a position to wash their faces for "resolution 36"). Afterward they correct the mistake by leaving it to a level higher than the office, the Performance Bureau, to issue new permission for a new organizer to realize it!
It's nothing but a childish game, a joke for everyone.
I'm not someone who is enamored with Chế Linh's singing voice but I dare to guarantee that the songs he sings like "The Road You Went Long Ago," "Please Love With All Of A Person's Love," "Tomorrow Should We Be Far Apart"... are ten thousand times cleaner, more beautiful and artistic then the fast-selling-albums, the "musical disasters"... that these same men have "signed off" to freely distribute to corrupt an entire generation of young people who are losing their way in enjoying an artistic meal that is wrong? or is right!... so the performances of Chế Linh and many other overseas have done things that make their supervising offices impotent. At least it's a "Demonstration of what is True Musical Value!"
nguồn: Nhat si bao thu (Tô Hải's blog), Phấn đấu ký số 77 (13 tháng 11 2011) - Những năm cuối 60 và đầu 70 khi quân ta đã công khai vào Nam và “tiến lên để toàn thắng ắt về ta”, và bằng mọi cách phải “đánh cho Mỹ cút, ngụy nhào” bằng được, ngành xuất bản âm nhạc của tớ có chủ trương cho in lại một số tuyển tập của một số nhạc sỹ đàn anh trước để “lấy le” với văn nghệ sỹ miền Nam. Tớ trực tiếp biên tập và đến làm việc với các anh Lưu Hữu Phước, Văn Cao, Đỗ Nhuận…Thế nhưng không ít kẻ “có quyền” thẳng thừng phản đối khi thấy chúng tớ đưa lên duyệt những bài sáng tác trước 45 của các anh! Và cuối cùng có chỉ thị từ Tuyên Huấn: “hãy gói gọn trong những năm các nhạc sỹ sáng tác phục vụ cách mạng!”. Thậm chí in ảnh hay không in ảnh, mức tối đa về số lượng bản thảo được “tuyển” cũng được quy định rõ ràng.
Cho đến khi bản thảo đã làm bản kẽm, vẫn có một cuộc họp bàn về tên tập nhạc của Lưu Hữu Phước có nên hay không nên lấy cái tên bìa là “Dưới cờ Đảng vẻ vang”? vì đa số bài của anh Phước “trước cách mạng”, có vài tên tuổi có quyền hành đã vạch ra rằng “Những bài như Bạch Đằng Giang, Chi Lăng, và cả “Tiếng gọi thanh niên”-chính là “Marche des étudiants” chính là nhằm phục vụ cho phong trào Ducouroy (toàn quyền Pháp)!?...
Cho đến những ngày gần đây…sau một thời gian “buông lỏng lãnh đạo”, mặc ai muốn viết, muốn vẽ, muốn sắp đặt, thuổng, đạo của nhau tha hồ, miễn là không nói gì đến chính trị thì mình cảm thấy người ta đang trở lại cái ngọn cờ “chỉ tao là đúng” bằng một số hành động khá là lạc lõng, liều lĩnh, lố lăng trong lãnh vực cho hay không cho người dân ăn món ăn tinh thần gì! Điển hình là liên tiếp “người ta” ra các thứ lệnh thu hồi, rút giấy phép, cấm phát hành những sách “Sát thủ đầu mưng mủ”, “Ở lưng chừng nhìn xuống đám đông” mà trẻ con nhất là vụ cho rồi lại không cho, rút giấy phép rồi lại cấp giấy phép cho ca-sỹ người Mỹ gốc Chăm-Việt Chế Linh. Báo chí đưa tin cuộc trở về của người tù cải tạo vượt biên sang được đất nước Canada này: sau 30 năm, anh lại đàng hoàng trở về tái ngộ đồng bào ở cái tuổi 70 bằng những chương trình hoành tráng chưa từng có. Nơi biểu diễn: Trung Tâm Hội Nghị Quốc Gia với 3.000 chỗ ngồi không còn ghế trống. Giá vé cũng đắt kỷ lục 500.000 tới 4.000.000 VNĐ. Tuy vậy vẫn không thể nào thỏa mãn hết người hâm mộ. Cho nên sau đêm 21/10 sẽ có thêm một đêm khác theo yêu cầu...
Thế là, chẳng biết ai xúi dại, ai ganh tỵ vì tiền, vì tài, vì “uy thế âm nhạc” bị Chế Linh vượt lên tất cả ….nên ông Sở Văn Hóa Hà Nội bèn ra cái lệnh không cần suy tính “Đình chỉ biểu diễn’ do “quảng cáo không đúng nội dung”, hoặc “có một số bài không có trong danh sách cho phép hát”(!?)
Mình chưa hết buồn cười cho cái thứ biện bạch tự phụ liều lĩnh kiêu binh, tự cho mình cấp phép cho ai được nghe, được hát bài gì mà thực ra nó vẫn tồn tại đến ngày hôm nay bất chấp mọi thứ, thì…..”người ta” lại viết những bài chĩa cái sai vào…. Nhà Tổ Chức”, rồi quay sang thanh minh cho Chế Linh không có tội gì! (Chắc chắn đây là một chủ trương rửa mặt cho “nghị quyết 36”) Sau đó là sửa sai bằng cách để một cấp cao hơn Sở là Cục Biểu Diễn cấp phép mới cho một nhà tổ chức mới thực hiện!
Đúng là một trò trẻ con, làm trò cười cho thiên hạ.
Mình không phải là người mê giọng hát của Chế Linh nhưng dám bảo đảm những tác phẩm anh hát như “Con đường xưa em đi”, ”Xin yêu tôi bằng cả tình người”, ”Mai lỡ khi mình xa nhau”….còn sạch đẹp, nghệ thuật gấp vạn lần những thứ an-bom–ban–chay (xin tự do đánh dấu), những "thảm họa âm nhạc"... mà chính các ông đã “ký cho” tự do phát hành để đầu độc cả một thế hệ trẻ đang mất phương hướng trong con đường thưởng thức món ăn văn nghệ thế nào là sai? thế nào là đúng!...thì các cuộc biểu diễn của Chế Linh và nhiều ca sỹ hải ngoại khác đã làm được điều mà các cơ quan quản lý của các ông bất lực. Ít nhất cũng là “Xác định lại thế nào là Giá Trị đích thực của Âm Nhạc!”
Observing this phenomena, the singer Lệ Thu smiled as she said, "There's no need to ask, cause they didn't bribe the right place, one place got some another didn't so now they're playing games." Nhận xét về hiện tượng này, ca sĩ Lệ Thu cười nói, “Ðâu cần phải hỏi, vì họ không đút lót đúng chỗ, có chỗ ăn chỗ không thì nó mới chơi nhau.”
Mr. Dzũng Taylor also thinks, "It could be that Chế Linh is making a "good show" so someone wanted to stop it and gave it their attention. It's that simple." Ông Dzũng Taylor cũng nghĩ, “Có thể do Chế Linh đang ăn ‘show’ nên người ta muốn đi tắt nên bị để ý tới. Ðơn giản vậy thôi.”
1) nền quan liêu ở VN còn đặc, còn uy quyền tùy tiện - nó vừa kín ẩn, vừa công khai
2) không có ai hiểu được luật biểu diễn kể cả các nhà quản lý - "Ai cũng có thể lách" [Hà Hương, "Ai cũng có thể lách quy chế," Tuổi Trẻ 21 tháng 11 2011]
3) môi trường này gây điều kiện cho những người "ganh tỵ vì tiền, vì tài," những người "đút lót" "để ý tới." Sự thật như thế nào tôi không biết, nhưng người nghi ngờ thì có lý.
Sad Song of Yellow Skin là một phim tư liệu được xuất bản năm 1970 do một đạo diễn Gia Nã Đại thực hiện. Các nhân vật chính là những người Mỹ phản chiến đến Sài Gòn cuối thập niên 1960 với ý giúp người Việt. Những người đó làm ra một hãng thông tân xã để cạnh tranh với các hình ảnh mà nhà nước Mỹ phát hành về cuộc chiến tranh ấy.
Dù họ sống gần với người khu phố họ vẫn có cảm giác như bị mọi người nghi ngờ. Nói chung người đạo diễn và các nhân vật chính trong phim này rất lo về ảnh hưởng của cơ chế quân đội Mỹ với phong tục và văn hóa Việt Nam. Như vậy phim này nhằm phản ánh mặt xấu của xã hội Sài Gòn hồi xưa - các cậu bé du côn đánh giầy, các gái điếm, các chợ đen... Người xem biết đến sự sa đọa của thời ấy qua giọng ca các cậu bé hát bài "Một trăm phần trăm" của Minh Kỳ sáng tác.
Tôi chú ý nhiều nhất đến đoạn phim được quay ở Quận Tư. Lúc bấy giờ Sài Gòn chật ních với nhiều dân tỵ nạn từ nông thôn vào thành thị. Quận Tư như một hệ thống ổ chuột. Trong một cảnh thì người kể về một bà mới qua đời. Hồi xưa bà là kỵ nữ ở Hà Nội rồi di cư vào Nam. Cuối đời bà nghiện thuốc phiện.
Bà chết trước khi người thực hiện phim được gặp bà ấy. Ông đưa máy quay phim lên gác là nơi ở của bà ấy xem người khu phố khiêng xác chết của bà ấy xuống vào quan tài mà các người hàng xóm góp phần mua. Có cảnh buồn xem con gái mồ côi của bà đưa quan tài ra phố.
Các bạn muốn xem phim Sad Song Of Yellow Screen hãy vào trang National Film Board của Gia Nã Đại. Nếu xem qua mạng thì phải xem từ đầu đến cuối - trang này không có cách nào để ngừng phim 57 phút này.
Theo longsivietle trong bài "20 Top Largest Overseas Vietnamese Communities" (18 tháng 10 2011) thì có độ 3,750,000 người Việt sống ở hải ngoại trong hơn 100 nước. Trên thời sự tôi cũng mới nghe tin rằng dân số ở Việt Nam hiện nay đã lên 87,000,000. Như vậy trái đất này có hơn 90,000,000 người Việt, và tỷ lệ sống ở ngoài Việt Nam được độ 4%.
Có 1,548,449 người Việt ở Mỹ (một con số rất chính xác) là hơn 40 phần trăm các người Việt hải ngoại. Nước thứ hai trên danh sách này là Cambodia là một điều gây tôi ngạc nhiên.
Về mặt văn hóa, khoa học, và kinh doanh phải nói rằng người Việt xa xứ đóng góc nhiều hơn cái tỷ lệ 4%.
Punctured bicycle Chiếc xe đáp bị thủng on a hillside desolate trên đồi hoang vắng will Nature make a man of me yet? thiên nhiên định làm tôi thành một đàn ông chẳng?
when in this charming car rồi trong chiếc xe duyên dáng này this charming man Ông duyên dáng này
why pamper life's complexities Tại sao chiều các rắc rối của đời when the leather runs smooth on the passenger seat? khi da chạy mượt trên ghế bên cạnh?
I would go out tonight Đêm nay tôi đã muốn đi chơi but I haven't got a stitch to wear nhưng chả có mảnh nào để mặc this man said "it's gruesome ông này nói "khủng khiếp that someone so handsome should care" mà một kẻ đẹp trai mà phải lo"
a jumped-up pantry boy một thằng bếp công tử bột Who never knew his place chả bao giờ biết chỗ he said "return the ring" ông bảo "hãy trả lại nhẵn" he knows so much about these things ông hiểu biết nhiều về các chuyện này
nguồn: Hatful of Hollow (Rough Trade 76, 1984)
Dịch "The Smiths" sang tiếng như "Họ Nguyễn" - Smith là tên họ rất thông dụng ở nước Anh. Nhưng không có thành viên nào trong nhóm với họ Smith.
Nhạc này được đặt thể loại là alternative rock (rock lập dị?) nhưng tôi nghĩ gọi là pop-rock cũng được. Nhạc này có nhiều nét pop. Ca từ của Stephen Morrissey có nhiều tham vọng văn chương, nhưng rất thích hợp với lứa tuổi teen (nhất là teen mà cảm thấy bị gạt ra ngoài xã hội - và bị gạt ra ngoài xã hội cũng là nhiệm vụ của người teen). Nhiều bài ca của Morrissey được viết về những đứa sắp bước vào đời mà cảm thấy như đời không có chỗ cho mình dù mình là một kẻ thông minh, đầy xúc cảm. Nhưng cũng biết tự trêu mình - "jumped-up pantry boy" - jumped up là tiếng lóng Anh quốc nghĩa là "suddenly risen in significance, esp. when appearing arrogant" (đột ngột lên về tầm quan trọng, nhất là khi có vẻ kiêu ngạo); pantry có nghĩa tủ bếp.
Nhân vật của bài ca này bị mắc lại giữa đường, bị hỏng xe trên con đường xa xôi. Rồi một cứu nhân đến - một người đàn ông. Không biết ông này lúa tuổi nào mà chỉ biết rằng ông hấp dẫn, chắc giàu có, đáng kính trọng, và có kinh nghiệm đời - một đàn ông duyên dáng. Nhiều bài ca của The Smith có nét đồng tính luyến ái và bài ca không phải một ngoài lệ. Nhưng nhất định không hẳn phải vậy. Một đứa thanh niên rất cần đến những lời hưởng dẫn của một đàn ông đúng tuổi.
"Return the ring" - có lẽ người kể chuyện này đã định hôn. Ông duyên dáng này khuyên không nên vội. Nhưng cũng có thể là người kể chuyện ăn cướp và người đàn ông khuyên nên trả lại nhẵn ấy.
Nhạc này đậm đà bản sắc dân tộc Anh. Giai điệu thì chỉ gồm năm nốt đầu của thang âm trưởng, chủ yếu chỉ theo ba nốt của hợp âm trưởng.
Làm sao anh yêu thương một người đã không còn yêu anh như ngày nào How do I love somebody who no longer loves me as they did Đã không cần bên anh như ngày nào, dường như ta chẳng quen Does need to be with me as they did, as if we never met Làm sao anh quên đi một người với bao lời hứa trong tình yêu How do I forget somebody with so many promises of love Hứa trọn đời vẫn yêu mãi không hề cách xa dù có phôi pha Promising our whole lives to love, always, never be apart even if it faded
Là em em đó người biết không đã cho anh một vết thương It's you, you, do you know? that has given me a wound Vết thương giờ vẫn đau, nỗi đau giờ vẫn chưa nguôi ngoai The wound still hurts, the hurt still has yet to subside
Làm sao để xóa hết vết thương đang còn đây How to wipe away the wound that remains Làm sao để xóa hết nỗi đau trong trái tim How to wipe away the pain in my heart Anh đang lạc lối đi, anh đang phải cố quên I go, lost my way, I must keep trying to forget Quên đi người không cần anh nữa. Forget the one who has no more need for me. Tại sao lại đánh thức vết thương đã ngủ quên Why reawaken a wound in forgetful sleep Tại sao lại đánh thức vết thương đã cố quên Why reawaken a wound that I've tried to forget Thôi thôi chỉ thế thôi, dẫu biết không còn chi Enough, enough, that's enough, even though I know nothing's left Tại sao lòng cứ mãi khổ đau Why am I evermore miserable to my core
Theo yêu cầu của một bạn của tôi, tôi dịch bài ca này. Nhất Trung là một nhạc sĩ sáng tác sản xuất rất nhiều. Có lẽ "Anh phải làm sao" là một trong những tác phẩm sớm nhất của nhạc sĩ này. Nhất Trung khi bước vào nghề là thành viên vả người soạn ca khúc cho nhóm AXN là một "boys band" sinh hoạt giữa thập niên 2000. Sau đó thì Nhất Trung rất thành công soạn các bài ca cho những ca sĩ nhạc trẻ kiểu bình dân như Đan Trường, Ưng Hoàng Phúc, Lưu Chí Vỹ, Hoàng Châu và Minh Hằng. Nhất Trung cũng thành lập Công ty Thiên Thi để quản lý và đào tạo các ca sĩ trẻ.
Bài ca "Anh phải làm sao" biểu lộ cảm xúc của một người đàn cứ yêu một người không còn yêu mình. Người hát còn nhắc đến những lời hứa và có lẽ còn muốn tin ở những lời đó. Và người mà nói những lời hứa như đã quay lưng hẳn - làm bộ như "chẳng quen." Người hát muốn "thôi" nhưng bị vết thương nặng. Chắc đây là cuộc tình đầu tuổi teen, một tuổi dễ bị cảm động tràn đầy. Tuổi teen là một thời để tìm hiểu đến tình yêu dù chưa biết một cuộc tình là như thế nào. Và lắm lần những tình nhân trẻ không nhạy cảm và công bằng với những người yêu mình. Còn nữa lắm lần một người yêu một người khác không thực tế. Đây là nguồn cho vô số bài ca - một chủ đề không bao giờ cạn.
Nét nhạc nghe rất giống nhạc pop Hương Cảng với ngũ cung của nhạc Trung Hoa. Phong cách ấy với nhạc điệu 12/8 rất thích hợp với nhiều người Việt. Cảm xúc của mỗi đoạn nhạc khác nhau một chút. Đầu bài thì nghe xót xa vừa vừa, nhưng lúc hát với ca từ "là em" (nghĩa là nhắc đến "em" đó) thì mọt niềm hy vọng mới nâng lên. Nhạc trong đoạn cuối (Làm sao để xóa) tỏ cảm xúc cầu xin - cầu xin mình được quên.
Đan Trường ca, ăn mặc như nhân vật trong phim hoạt hình hay tranh chuyện Nhật Bản.
HANOI. Participant au nettoyage des secteurs du Delta où s'était infiltré l'ennemi, des parachutistes bivousaquent près du bâtiment, couvert d'inscriptions où les "Viets" avaient installé la maison du Parti [Tham gia việc quét sạch các khu Châu thổ mà địch đã xâm nhập, đoàn nhảy dù đóng trại gần ngôi nhà che với các câu ghi mà cái "người Việt" đã xếp thành cơ quan Đảng.]
Làm Lộ BÍ MẬT LÀ HẠI NƯỚC HẠI NÒI
HOAN HÔ CÁC CHIẾN SĨ Đã Chiến Thắng TạiĐÔNG QUAN
nguồn: France Illustration 22 tháng 3 1952, tr. 266
SAIGON. A l'occasion de la fête de l'Indépendence, les formations de jeunesses ont défilé avec les troupes vietnamiennes devant S. M. Bao Dai", le general Salan, et gouverneur général S. E. Tran Van Hu [sic]. [Vào dịp Lễ Độc Lập, các đơn vị thanh niên đi rước với quân Việt trước Bệ hạ Bảo Đại, vị tướng Salan, và viên toàn quyền ngài Trần Văn Hưu.]
VÌ ĐỘC LẬP TỔ QUỐC QUYẾT CHỐNG CỘNG SẢN XÂM LĂNG
Nguồn: France Illustration 29 tháng 3 1952, tr. 289.
Vậy nhé So, alright hãy dừng lại tại đấy mà nghe stop over there and listen nó ở cuối chặng đường it's at the end of that stretch of road thân thể gầy còm vì chay tịnh a body made frail by asceticism mỏng, nhàn nhạt, sạch bong như chú mèo trung tính delicate, bland, spotless like a neutered cat trộn lẫn vào những muộn phiền luyến ái của ta blended with our love's sorrow
Vậy nhé So hãy nheo mắt gật đầu chấp nhận squint your eyes and nod in acceptance sống đôi khi là ngưng thở living sometimes means catching your breath ngồi im đôi khi cũng sang được mùa hè sitting quietly sometimes crosses into summer rồi con mèo trung tính sẽ biến đi then the neutered cat will disappear bí mật hiện ra giữa mờ sương của bạn and secretly appear in your haze, friend nó tặng ta một bông cúc sắp tàn it presents us with an almost wilting chrysanthemum có cuộc đời chẳng chịu tàn trong đó having a life that will allow no wilting
Vậy nhé So, alright hãy kiên trì cùng nó show it some patience trên con đường đầy rẫy những hình dung on roads full of forms hãy điều hoà nhịp tim, hãy nhắm mắt mà xem như xem mộng regulate your heartbeat, raise your eyes and regard it as you would a dream ngày hoa bán đầy phố by day selling flowers, filling the streets đêm phố đầy bán hoa by night streets full, selling flowers những mà cả bí ẩn those that with all their enigmas gật và lắc và đi đều lạnh ngắt nod and shake and going together into a chill Vậy nhé So, alright tạm biệt so long đừng đánh thức don't awaken đừng nghe don't listen nhưng có thể nhìn thêm lần nữa but you will be able to see more once again
Đầu bài thơ có nhu cầu "nghe" rồi cuối bài thì "đừng nghe." Nhưng "khoảng giữa" này là gì? Có phải một nơi nghỉ ngơi là chỗ của sự "chấp nhận" "ngưng thở," "kiên trì," và "điều hòa"? Như chịu đựng. Trong khoảnh khắc ở giữa này thì mình cũng chay tịnh, chấp nhận bị trung tính (và gật đầu). Nghĩa là mình muốn hay phải làm cho cảm giác mình được giảm hay kiềm chế.
Và đây cũng là nơi của những "bí ẩn"? Vậy chỗ này cũng có hoa. Một bông hoa cúc "sắp tàn" trong "một đời không chịu tàn." Tàn đối với hoa là héo dần, với lửa (và chắc với tâm) tàn là tắt. Ở khoảng giữa này mình sắp tắt nhưng không chịu sự tắt. Cái này cũng thuộc sự kiềm chế nhưng cũng như dao động một chút - "ngày hoa bán đầy phố" rồi "đêm phố đầy bán hoa." Các bí ẩn gật và lắc.
Trong khoảng giữa này có lẽ mình bị ngập ngừng, nhưng khi mà "nghe" mình quan sát nhiều và cũng được nhắm nhiều hình dung. Và dù không đánh thức "nhưng có thể nhìn thêm lần nữa."
Biển trời bao la Vast seas and skies Đẹp như gấm hoa Beautiful like brocades and flowers Nước mây muôn màu Water, clouds in thousands of hues Những con tàu ra Bắc vào Nam Ships from North to South
Biển trời quê ta Seas and skies of our land Rộn vang tiếng ca Resound in song Bắc Nam một nhà North and South, one home Vui một nhà vang tiếng hò khoan Happy in one home echoing a heave-ho
Dô khoan Heave ho Là khoan dô hò Là khoan dô khoan Trời tỏa nắng nắng lan núi ngàn The skies spread sunshine suffusing the mountains Một mùa Đông gió Bắc vừa tan A Winter, northern winds died down Bạn mình ơi đón vui Xuân về Friend, greet Spring's return Hân hoan... Rejoice Biển trời Xuân sang Seas and skies as Spring passes Bắc Nam sum họp North and South reunited Một nhà đông vui A single home, full and happy Huy hoàng Splendid
Biển trời Xuân sang Seas and skies as Spring passes Con chim reo mừng Birds sing in celebration Trở về quê hương Their return home Mến thương... Beloved
Ôi...Khải hoàn ta ra In triumph we go Ta gạt mái chèo We push off with our oars Tự do ra khơi Freely off to sea Tự do vô lộng Freely fishing in the shadows Đời tự do A free life Gió Xuân về Spring's wind returns
Dô... khoan Heave ho Là khoan dô hò Là khoan dô khoanTrời Việt Nam gió reo nắng cười The skies of Vietnam, singing wind, laughing sunshine Đàn bồ câu tắm trong vàng tươi A flock of doves bathe in golden freshness Người Việt Nam đón Xuân xây đời The Vietnamese people greet Spring, build their lives Tương lai... The future
Biển trời quê ta Seas and skies of our land Bao năm chia rời So many years split apart Cuộc đời chia đôi Lives split in half Nơi phương trời... At the horizon
Biển trời quê ta Seas and skies of our land Nay chung một nhà Now share one home Thỏa lòng bao năm Hearts content so many years Ước mơ... Dreams
Ôi...Biển trời bao la Vast seas and skies Đã sạch bóng thù Are cleansed of the enemy's shadow Từ Bắc vô Nam From North to South Cờ sao tưng bừng The star flag bright and gay Người Việt Nam The Vietnamese people Đón Xuân về Greet Spring's return
Tôi hỏi một người bạn cho tôi biết tên một bài ca hay nhất, tiêu biểu nhất của nhạc đỏ Việt Nam. Đầu tiên anh ấy chọn "Bài ca thống nhất" của Võ Văn Di. Tất nhiên hỏi anh ấy dịp khác thì chắc sẽ chọn một bài khác. Bạn của tôi rất mê nhạc đỏ.
Các câu ngắn trong "Bài ca thống nhất" tỏ ra niềm phấn khởi, không kịp thở, nhưng giai điệu và cách hát nghe rất thong thả.
Một ý chính của bài ca này là Việt Nam (nước Việt thống nhất cho chính xác) là một đất nước đẹp - một kiểu đẹp chưa từng thấy, như ngày hôm nay (ngày thống nhất) mà mình mới nhận cái đẹp xung quanh mình cho đầy đủ. Một điều đẹp nữa là cái "nhà đông vui" nghĩa là những người phải xa nhau bây giờ được sum họp lại.
Tôi đã băn khoăn một chút về hình ảnh "dô khoan" - mọi người đáng mừng tại sao lại lao động? Nhưng hình như bài ca được viết về một địa phương - có lẽ vùng ven biển ở Thanh Hóa. Vậy "dô khoan" cũng là sắc màu của vùng này. Ngư dân đựoc "tự do ra khơi" - vậy trước đây họ không được thoải mái làm nghề nghiệp của họ.
Vậy do đất nước được thống nhất này mới có cảm thụ "biển trời bao la" - phương trời không còn "chia đôi." Nhưng tôi còn thắc mắc về một điều là hình ảnh "sạch bóng thù." Bài ca này được soạn năm 1975 hay 1976. Nước Mỹ đã rút khỏi từ năm 1973. Lúc Việt Nam đang được thống nhất ai là thù? Họ có phải là những người Việt khác? Các anh, chị, em, chú, bác? Nói "sạch bóng thù" có nghĩa là quét sạch? Nghĩa là có những người chưa được đánh giá là được ở "chung một nhà." Vậy là khi "Người Việt Nam đón Xuân xây đời" có phải mọi người được tham gia?
Bạn tôi nói rằng đã chưa lưu ý đến chữ "thù" trong bài ca này. Tôi cũng thấy như vậy dễ hiểu - nói chung "Bài ca thống nhất" là một bài ca vui tính, lạc quan, reo mừng. Nhưng tôi cũng e rằng chữ "thù" cũng rất quen thuộc trong các bài ca đỏ, vậy các người thưởng thức phong cách nhạc này dễ bỏ qua ca từ này.
Các tác giả trong quyển Âm nhạc mới Việt Nam: Tiến trình và thành tựu (Viện Âm Nhạc 2000) viết rằng "Bài ca thống nhất" mang tính ngợi ca - chính ca" (tr. 732). "Ngợi" ở đây chắc là ca ngợi quê hương, người Việt và mùa Xuân. Chính / 正 ở đây có nghĩa như "rất ngay thẳng, rất đúng đắn về mặt đạo đức" (theo Từ điển tiếng Việt - Nxb Đà Nẵng; Trung tâm từ điển học, 2007). Dịch chính sang tiếng Anh có lẽ phải viết "just" hay "righteous." Với nghĩa này chính hay được tương phản với chữ "tả" hay chữ "ngụy." Tôi không biết dịch "chính ca" thế nào, nhưng theo Google cặp chữ 正歌 (chính ca) xuất hiện trên 555,000 trang lên mạng. Như vậy khái niệm "chính ca" rất thông dụng ở Trung Quốc.
Tôi không hiểu tại sao "Bài ca thống nhất" được gọi là "chính ca." Với nghĩa này chính là một từ bịt mồm của người không chung một quan niệm, không chung một chí, có lẽ không chung một nhà. Cái chính nhiều lần phụ thuộc những chế độ, cơ quan có quyền để đánh giá - thế nào là chính, thế nào là tả. Chính những người không chung một khai niệm bị coi như lệch lạc, như tả.
Một điều lạ là nhạc sĩ Võ Văn Di như một người vô danh. Tôi lượm được rất ít thông tin về cố nhạc sĩ này. Tôi chỉ biết ông sinh năm 1933 và chết năm 2005. Ông cũng đã được nhập Hội Nhạc sĩ Việt Nam. Bài ca của ông rất thành công. Tôi nghĩ rằng "Bài ca thống nhất" kén người hát một chút - không thể nói rằng bài ca dễ hát lắm. Nhưng những người có tài năng mà chịu khó tập hát bài ca này có thể trình bày giọng ca cho hay.
Tôi thích nghe Thu Hiền ca.
Bạn tôi thích nghe Phương Thảo (Phương Thảo trẻ, không phải là Phương Thảo Ngọc Lễ) ca nhiều hơn.
Tôi đang bước đi trên dãy phố hẻo lánh I'm walking along rows of out of the way streets Nơi thời thơ ấu, có bàn tay của người cha già dắt lối... A place of my youth, with my old man's hands guiding the way Nơi những giọt mồ hôi của mẹ, bán bưng tan phiên chợ chiều A place with drops of my mother's sweat, hawking goods at the breaking up of the day market
Rồi có một ngày, chàng trai gặp một cô gái Then one day, a lad met a lass Chàng bỏ quên sau lưng bao kí ức của thời ấu thơ He left behind so many memories of youth Rồi lạc lõng, rồi muộn phiền, rồi gục ngã trên biển đời sâu thăm thẳm Then lost his way, then sorrow, then fell down in the depths of life's ocean
Thấy gì? Được gì? Thế thôi cuộc đời vẫn trôi What do you feel? What have you got? So, life still flows on Còn gì? Tìm gì? Thế thôi cuộc đời vẫn trôi What's left? What do you seek? So, life still flows on
Nhọc nhằn, nhọc nhằn, kiếp sống không nhà Weary, weary, a homeless existence Áo cơm, xứ xa, đôi chân giờ mỏi mệt Food and clothing, far away lands, two feet now worn out Cha ơi, mẹ ơi, con mơ điều giản dị Oh dad, oh mom, I have a simple dream Nắm tay, hát ca, cho con được trở về Take my hand, sing, let me come home
Nhiều lúc cũng buồn, nghĩ thêm nước mắt lại trào giữa đêm Often I'm sad, giving it more thought tears overflow in the middle of the night Tìm người năm xưa ngồi lại, đến nay chỉ còn nhớ thương Seeking someone of years past, sitting, now it's only longing Một ngày mỏi mệt, đến khi phải nằm xuống thôi A day worn out, until you can only lay down Đất khô, khói hương, sớm mai chỉ là tiếc thương Dry earth, incense smoke, tomorrow is only regrets.
Một người bạn FB đề nghị tôi tìm hiểu đến ban nhạc Quái Vật Tí Hon. Tôi phải cám ơn bạn ấy vì tôi rất thích nhạc này. Không phải tôi thích tất cả các bài hát trên album "Đường về" nhưng tôi rất ủng hộ hướng đi của ban nhạc này.
Đây là nhạc rock, nhưng khác với một phần lớn các ban nhạc rock ở Việt Nam đây không phải là rock nặng, rock la hét. Chắc rock nặng hợp gu với nhiều người rocker ở Việt Nam nhưng tôi thích những kiểu rock đa dạng hơn. Ca sĩ của nhóm Quái Vật Tí Hon cũng có một giọng ca ngọt, đầy truyền cảm.
Một nét khác của rock Việt gây thác mác cho tôi là nội dung ca từ nặng về đạo đức, tính giáo dục - cái thái độ đen trắng, vượt qua, v.v. Đối với tôi các ca từ rock hay nhất cũng lắm lần khó xác định ý nghĩa đến mức có thể coi như nhập nhằng, tối nghĩa. Ca từ nhập nhằng đòi hỏi nhiều hơn ở người nghe. Tất nhiên ý nghĩa ca từ kiểu này không có nét đen trắng rõ rệt.
Một điều thú vị nữa về ban nhạc Quái Vật Tí Hon là cách làm giai điệu. Lâu năm với nhạc trẻ Việt Nam thì giai điệu kén ca từ - các lời ca phải tuân theo những giai điệu với các nốt đơn, từng lời một nốt, ít tô điểm. Nhất là với những giai điệu theo phong cách nhạc pop rock quốc tế với các thang âm điệu trưởng, điệu thứ có nhiều chụm nốt hàng xóm. Các ca khúc của ban Quái Vật Tí Hon thì khác. Ca từ kén giai điệu một cách phú hợp và nghe rất tự nhiên. Tức là có nhiều chỗ các giai điệu cũng có chất ngâm thơ, tụng kinh nhưng không tựa vào một hệ thống truyền thống.
Nhạc trong bài ca "Cho con được trở về" gây lên một không khí kỳ ảo. Đầu bài ca có chỉ có đàn synthesizer nhỏ tiếng (nghe "goth" một chút) lặp lại một chụm hợp âm đi xuống hơi nghịch tai với một đàn ghi ta chơi hợp âm rài. Ngay trước khi giọng ca vào có vài nốt ghi ta điện tử đến bàn đạp wah-wah.
Dù các ca từ có lẽ đã kể đến những kỷ niệm thật, nhưng vì không khí nhạc này tôi có cảm giác như các ca từ biểu lộ một tâm trạng nửa thật nửa ảo. Những "dãy phố hẻo lánh" phản ánh những cảm giác băn khoăn. Người kể chuyện còn là đứa bé nhỏ thấy lạc loài, nhưng phải dựa vào người "cha già" đưa đến chốn. Là một người được trưởng thành rồi nhưng người ca hát vẫn bị ám ảnh nhiều năm sau. Một hình ảnh ám ảnh nữa là những "giọt mồ hôi của mẹ." Thời thơ ấu mẹ là nguồn an ủi, người nhỏ bé thấy khó tách rơi mẹ. Mẹ mình thấy khó khăn thì tất nhiên gây một ấn tượng lớn.
Theo một cách nhìn đơn giản "Cho con được trở về" là một thất tình ca. Một "chàng trai gặp một cô gái" - "rồi muộn phiền, rồi gục ngã" cứ tìm đến "người năm xưa." Nhưng tôi nghĩ rằng ca từ có một tư cách tìm tòi sâu xa hơn. Người kể chuyện này đã dấn thân bước vào đời nhưng đời không ban ơn cho người đó bị "nhọc nhằn" trong một "kiếp sống không nhà." "Không nhà" cũng có thể là ẩn dụ với nghĩa là chưa xây được một tổ ấm? Tại "cô gái" ấy? Không gian ảo-thực này cũng kéo dài khi người đó suy nghĩ đến tình trạng của mình - người đó hình như không "thấy," "được," "còn," hay "tìm" gì. "Thế thôi cuộc đời vẫn trôi" là như chí khí mình bị liệt.
Vậy người kể chuyện muốn được về nhà mà theo tôi nghĩ là về với mẹ (dù trong ca từ người ấy đều kêu "cha ơi" và "mẹ ơi."). Theo một cách suy nghĩ về tâm lý học thì mọi người xuất phát từ cái ý thức ấu trĩ (infantile consciousness) là chỗ được ôm ấp, thuộc người me. Một người mẹ dành hết cho con, là nơi nương náu, là một tình trạng nguyên thủy thiên nhiên. Việc bước vào đời biểu lộ tham vọng lên dần một mức ý thức cao hơn để cạnh tranh với thế giới có cách loài cảnh nguy hiểm và cám dỗ. Đi vào thế gian có nghĩa phải trải qua nỗi cô đơn, phải chấp nhận sự bất bất hòa, bất ổn. Vậy mình cũng lâm vào các kiểu đau khổ, khó nhọc (nhọc nhằn), kể cả điều ác. Thường lệ là người cha là kẻ chỉ lối lên ý thức đầy đủ hơn này.
Như nhà tâm lý học Erich Neumann viết "Chừng nào là ý thức của cái tôi ấu trĩ còn yếu và cảm thấy sự căng thẳng của sự tồn tại của mình là nặng và khó chịu, cùng thời mà tình trạng ngái ngủ được như một điều thích thú khoái cảm, nó chưa phát hiện ra cái thực tế và tính riêng biệt của chính mình" (So long as the infantile ego consciousness is weak and feels the strain of its own existence as heavy and oppressive, while drowsiness and sleep are felt as delicious pleasure, it has not yet discovered its own reality and differentness - Erich Neumann, The Origins and History of Consciousness, R.F.C. Hull dịch từ tiếng Đức (Pantheon Books, 1954), tr. 16).
Khi về phía "đại mẹ" (greater mother) thì mình cũng đầu hàng trước số phận, chấp nhận chết một cách vô danh - "phải nằm xuống thôi." "Đất khô, khói hương" chắc có nghĩa là chết, chôn trong đất. Khô là không xanh tươi là hết nuôi dưỡng - nhưng thân mình cũng thành chất bổ làm cho đất màu mỡ.
Nhưng dấn thân bước vào đời cũng có nghĩa là tìm đến ánh sáng, đến sự hiểu biết - đi về cõi mẹ nghĩa là về đêm, với sự vô tri. Vậy nhân vật của bài ca cảm thấy thất bại trong đời chỉ muốn "mơ điều giản dị" là "cho con được trở về." Nói cho đơn giản là người đó chọn một lối đi từ ánh sáng về đêm. Nhưng hát về những đau khổ trong đời không có ý nghĩa là thất bại mãi. Có lẽ nguồn khó khăn ấy chỉ là "cô gái" ấy làm cho đời mình có vẻ như một sự sụp đổ xung quanh mình. Đây là cảm giác của một người "mỏi mệt" chắc cảm thấy mình quá yếu để đối phó với các khó khăn trong đời. Mong được về thời ấu thơ là phản ứng bình thường.
Võ Vân Ánh là một người bạn mới. Tôi rất thích tác phẩm này do Vân Ánh sáng tác và nhạc sĩ đàn ghi ta jazz Nguyên Lê dàn dựng. Hai người chơi đa âm phức điệu (heterophony) như nhạc tài tử, nhưng với một cấu trúc Tây phương. Mời các bạn nghe.
Nghĩa của từ discourse gần với thuyết trình. Ý của Vân Ánh là nói đến đàm thoại giữa cái tôi tốt và cái tôi xấu trong một người.
South Vietnamese Navy Armored Troop Carriers and a Command and Communications Boat. A trip to the zoo. Đây là một phim cỡ Super 8mm (chất lượng home movie) quay tháng 3 1968 ở Sài Gòn. Đoạn đầu có nhiều hình ảnh đường phố. Đoạn cuối chiếu cảnh sở thú Sài Gòn. Nguồn phim là William McCall Collection, Vietnam Center and Archive.
nguồn: Vietnam Part II, 1969 (Richard Coogan Film) từ 15th Engineer Battalion (Combat) Collection (15th Engineer Battalion (Combat) Association), Vietnam Center and Archive.
Tôi chú ý nhiều nhất đến đoạn phim được quay ở Quận Tư. Lúc bấy giờ Sài Gòn chật ních với nhiều dân tỵ nạn từ nông thôn vào thành thị. Quận Tư như một hệ thống ổ chuột. Trong một cảnh thì người kể về một bà mới qua đời. Hồi xưa bà là kỵ nữ ở Hà Nội rồi di cư vào Nam. Cuối đời bà nghiện thuốc phiện.
Bà chết trước khi người thực hiện phim được gặp bà ấy. Ông đưa máy quay phim lên gác là nơi ở của bà ấy xem người khu phố khiêng xác chết của bà ấy xuống vào quan tài mà các người hàng xóm góp phần mua.
Có cảnh buồn xem con gái mồ côi của bà đưa quan tài ra phố.
HANOI. Participant au nettoyage des secteurs du Delta où s'était infiltré l'ennemi, des parachutistes bivousaquent près du bâtiment, couvert d'inscriptions où les "Viets" avaient installé la maison du Parti [Tham gia việc quét sạch các khu Châu thổ mà địch đã xâm nhập, đoàn nhảy dù đóng trại gần ngôi nhà che với các câu ghi mà cái "người Việt" đã xếp thành cơ quan Đảng.]
SAIGON. A l'occasion de la fête de l'Indépendence, les formations de jeunesses ont défilé avec les troupes vietnamiennes devant S. M. Bao Dai", le general Salan, et gouverneur général S. E. Tran Van Hu [sic]. [Vào dịp Lễ Độc Lập, các đơn vị thanh niên đi rước với quân Việt trước Bệ hạ Bảo Đại, vị tướng Salan, và viên toàn quyền ngài Trần Văn Hưu.]
Bài đăng
